Re-Value: Reconnect

Reconnect

Alles moet leuker, groter, mooier en beter. Een dogma wat tot een half jaar geleden nog de standaard leek te zijn. Totdat een pandemie de kwetsbaarheid van het globaliserende systeem aan stipte en wees op de afhankelijkheid van producten die we heen en weer over de globe verschepen. Pronken met reizen naar exotische bestemmingen, verandert naar vastzitten op een eiland zonder toevoer of terugvluchten. Wat wordt het nieuwe normaal? In de studiosessie Reconnect praat kunstenaar, ontwerper en onderzoeker Julia Janssen, met circulair plastic ontwerper Jessica den Hartog, RE-engineer Jeffrey Heiligers en Rose Groot, die de brug slaat tussen design en wijn met We & Wijn.

Julia trapt af: “In dit gesprek onderzoeken we nieuwe verbindingen en opnieuw verbinden. In de voorbereiding viel het me op dat alle drie de deelnemers vanuit een eigen fascinatie verbinding zoeken met iets waarvan ze vinden dat de mens vervreemd is: lokale producten en ondernemers (Rose Groot), de productieketen (Jeffrey Heiligers) en de functie of oorspong van een materiaal (Jessica den Hartog).” Dit werd het vertrekpunt, waaruit grotere, onderliggende thematieken voortvloeiden: duurzaamheid en het menselijk ego.

Volgens Rose zijn mensen vervreemd van hun eigen omgeving. “We kijken helemaal niet meer om ons heen. We zoeken het ver weg, waardoor we speciale of bijzondere dingen om ons heen niet waarderen, of niet zien”, zegt Rose. “Veel mensen vergeten dat de grondstoffen ergens vandaan komen, naar een plek worden verscheept voor productie, vervolgens naar een distributiepunt gebracht worden, dan naar een winkel en dán pas naar jou. Dit kan veel lokaler, compacter en sneller. Daardoor benut je de schoonheid van wat er om ons heen verkrijgbaar is. Waardoor het ook minder belastend is voor het milieu”.

Jeffrey betrekt mensen in het productieproces, als een vorm van educatie. “Als je niet weet hoe iets gemaakt wordt, weet je ook niet hoe je het repareert. Het resultaat is dat het wordt weggegooid.” Vroeger werden dingen gemaakt om lang mee te gaan, tegenwoordig om tijdelijk te functioneren. Een heel treffende vraag die Jeffrey stelt is: “Wat gebeurt ermee wanneer iemand het niet meer wil of nodig heeft?” Zou deze vraag ook gesteld worden bij het maken van een kledingstuk, lamp of plastic bakje? Deze invalshoek geeft ruimte om anders na te denken over het gebruik van materialen en grondstoffen. Het korte leven van een product zorgt ervoor dat mensen makkelijk meegaan met trends. Maar om die tijdelijkheid te bereiken, gebruiken we niet-tijdelijke materialen. Zo verdiept Jessica zich in plastic. “Plastic is ontworpen om lang mee te gaan. Neem bijvoorbeeld een take away bakje. We hebben deze bestempeld als wegwerpmateriaal, maar eigenlijk gaan ze lang mee en zouden ze duurzaam in gebruik moeten zijn. We kijken vaak maar vanuit één perspectief, daardoor gaan we voorbij aan wat er nog meer mogelijk is.”

“Steeds meer grote bedrijven smijten ons om de oren met termen als circulair en duurzaam,” zegt Jeffrey. “Een sustainability sausje”. Maar waar ligt de verantwoordelijkheid? Duurzaamheid zou geen verkoopargument moeten zijn, maar een gegeven. “Zelf doe ik al ruim vijf jaar onderzoek naar een heel ander thema: data-eigenaarschap en privacy. Ik zie veel overlap tussen de ‘duurzaamheids discussie’ en ‘privacy kwesties’,” zegt Julia. “Want jij bent verantwoordelijk voor je eigen handelen. Of dat nu gaat om je plastic afval recycleren of gebruikmaken van een dienst die het niet zo nauw neemt met de privacywetgeving. De overheid schuift een groot deel van de verantwoordelijkheid naar de markt, maar de markt legt het op het bord van de consument. De kwesties die we aan tafel bespreken, veel groter zijn dan wijzelf aankunnen. We proberen het thema klein te houden, maar praten eigenlijk over de systemen die daarachter schuil gaan. We hebben grote ambities, maar beginnen bij wat ons drijft,” aldus Julia. Rose voegt toe: “Voor mij is het niet een doel om duurzaam te zijn. Maar duurzaamheid moet gewoon een middel zijn waarmee je tot een product komt.” Jessica stemt in. “Ik wil geen materiaal kiezen omdat het gerecycled is. Dat het materiaal recycled is zou het nieuwe normaal moeten zijn.”

Het nieuwe normaal? Alweer een oneliner die we vaak horen. Wat is het nieuwe normaal? En wat het oude? Niet enkel COVID-19 heeft ons die vraag doen stellen. Op allerlei prominente thema’s bevinden we ons op een kruispunt, waarbij we beslissingen moeten maken over welke kant we opgaan. Minder vliegen, meer treinen, minder vlees en meer plantaardig eten, minder massaproductie, meer privacy maar ook meer technologie. Meer diversiteit en gelijkheid en minder seksuele intimidatie. Om maar een paar punten te noemen. Hoe gaan we daarmee om? Het is veel gevraagd om alles goed te doen, en verandering stuit op weerstand. De kloof tussen voor en tegen lijkt soms groter te worden en de discussie laait regelmatig hoog op. Alsof we de verbinding – met elkaar en onze omgeving – verliezen. Maar verandering biedt ruimte voor groei en vooruitgang. Laten we ons daarop focussen. Het gaat veel over de waarde van samenwerken: hulp vragen van mensen met specifieke kennis. De economie staat op zijn kop. Het is nu tijd om keuzes te maken, niet alleen over hoe we uit deze crisis komen, maar hoe we onze maatschappij inrichten. “We kunnen een probleem niet oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaakt” is een beroemde quote van Albert Einstein.

Julia concludeert dat “een open, geïnteresseerde houding voor de ander en het onbekende kan zorgen voor een nieuwe verbinding of opnieuw verbinden. We herkennen overeenkomsten in de uitdagingen waarvoor we staan, maar ook dat we dat niet alleen kunnen.” “Wat zou er tot stand kunnen komen wanneer een politici en een ontwerper samenwerken?,” vraagt Jeffrey op de valreep. “Toevallig heb ik daar ervaring mee”, zegt Julia. “Ik werk samen met verschillende disciplines en praat ook met politici. Daardoor leer ik hoe moeilijk het is om beleid te veranderen en hoeveel verschillende partijen daarbij betrokken zijn. Maar tegelijkertijd merk ik vanuit hun kant de behoefte aan andere perspectieven, ambitieuze- en gewaagde ideeën.”

Samen concluderen ze dat de problemen waar ze nu tegenaan lopen zijn niet gebonden aan één antwoord of expertise. “Dus laten we de verbinding opzoeken, in plaats te ambiëren zelf alles te kunnen. Onzekerheid toegeven is geen zwakte, maar een manier om vooruit te komen. Samenwerken is niet het doel, maar een middel om tot nieuwe inzichten te komen. Een scherpe visie vormt zich niet enkel voort uit een nieuw idee, maar gaat soms over het (her)waarderen van wat er al is. De ambitie is niet ‘duurzaamheid’ uitvinden, maar de essentie van niet-duurzame dingen veranderen waardoor het duurzaam wordt.”

Driving Dutch Design

Driving Dutch Design is het professionaliserings- en netwerkprogramma van ABN AMRO, Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers en Dutch Design Foundation dat gedreven ontwerpers op weg helpt in de wereld van het ondernemerschap.

Luister naar het volledige gesprek, in het Nederlands, via de podcast Driving Dutch Design. Praat mee over dit onderwerp tijdens onze on- en offline expositie op Dutch Design Week, 17 t/m 25 oktober, of volg ons via onze website en Instagram.